Analiza strategiczna SWOT polega na określeniu mocnych i słabych stron firmy, a także uwzględnieniu szans i zagrożeń występujących w otoczeniu, w celu określenia strategii na kilka najbliższych lat działalności. W analizie SWOT wychodzi się od oceny posiadanych wewnętrznych sił i słabości, dla których następnie szuka się sposobu najlepszego ich wykorzystania, biorąc pod uwagę otoczenie firmy (tzn. występujące w nim szanse i zagrożenia).
Nazwa SWOT powstała od pierwszych liter kategorii jakie się na nią składają:
S – Strengths (mocne strony)
W – Weaknesses (słabe strony)
O – Opportunities (szanse w otoczeniu)
T – Threats (zagrożenia w otoczeniu).
Rozwiązaniem często stosowanym w biznesplanach (szczególnie dla małych firm) jest zwykłe wyróżnienie branych pod uwagę cech i przypisanie ich do jednej z czterech wskazanych wyżej kategorii. O ile jest to rozwiązanie najprostsze, to nie pozwala na określenie strategii. Jeśli jednak głęboko się nad tym zastanowiłeś/aś, wybrałeś/aś kluczowe obszary działalności, to warto jest zrobić taką prostą analizę.
Wtedy zapis w biznesplanie wygląda w taki sposób, że np. tytuł rozdziału brzmi „Analiza SWOT”, a kolejnych podrozdziałów: „Mocne strony”, „Słabe strony”, „Szanse”, „Zagrożenia”, przy czym w każdym z podrozdziałów zamieszcza się listę wyróżnionych cech.
Trudniejszą metodą, ale pozwalającą na wskazanie strategii, jest wybranie równej liczby najważniejszych cech (np. po 5 cech) i przypisanie im wagi, a więc określenie stopnia ich ważności., np. agresywną politykę cenową konkurencji możesz uznać za bardzo istotne zagrożenie.
Następnie dokonuje się podsumowania, z którego widać, że np. silne strony przeważają nad słabościami, a zagrożenia oceniłeś/aś wyżej niż szanse. Na tej podstawie wybierasz właśnie jaką przyjąć strategię. Z każdą strategią wiąże się właściwa jej ścieżka postępowania.
Jeśli przeważają mocne strony i szanse w otoczeniu, to najwłaściwsza będzie strategia agresywna. W sytuacji przewagi mocnych stron, ale i zagrożeń w otoczeniu, lepiej jest skoncentrować się na strategii konserwatywnej. Jeśli dostrzeżono, że słabe strony przysłoniły mocne, ale w otoczeniu dominują szanse, można rozważyć przyjęcie strategii konkurencyjnej. Może też nastąpić bardzo niekorzystana sytuacja, w której słabe strony i zagrożenia zdominowały analizę – wtedy właściwa będzie strategia defensywna.
Modyfikacją i uzupełnieniem analizy SWOT jest analiza SWOT/TOWS. Nazwa TOWS powstała poprzez przestawienie liter w słowie SWOT i rozpoczyna się ją od rozpatrzenia szans i zagrożeń w otoczeniu przed którymi stoi firma, które następnie konfrontuje się z własnymi predyspozycjami do wykorzystania szans i niwelowania zagrożeń. Jest to jednak wersja wymagająca więcej czasu i wiedzy.